Nawróciłam się na Pilcha. Słówko o powieści "Wiele demonów"

  Każde pokolenie ludzkie, każdy w ogóle człowiek może co najwyżej wyklepać swoją wersję: Bóg jest, Boga nie ma? Subiektywiści powiadają, że jest to w nas. Subiektywiści sentymentaliści poszerzają: w nas i przy nas. W najbliższej okolicy, w miejscu urodzenia, w krainie lat dziecinnych. Nie w naszym widzimisię tak jest - w sensie ścisłym tak jest. Sigła nie jest jakimś sklerotyczno - sentymentalnym "naszym Jeruzalem" - jest Jeruzalem, bo jest Jeruzalem. Trzeba się z tym pogodzić, na rozwiązanie wszystkiego nikomu życia nie starczy. Powtarzamy to w koło, bo tak zostało wyliczone. Dokumentnie. Trzeba przestać drążyć, trzeba pogodzić się z opowieścią - to zostało dane: możliwość wysłuchania opowieści do końca ergo przed końcem.*

  Sarkałam, że żaden z niego pisarz. Generalnie przedawkowałam w czasie studiów i miałam dość. Maniery, powtarzalności, podejścia do pewnych tematów. Może błędem było czytanie felietonów i tylko jednej powieści? To, że uwielbiałam Pod Mocnym Aniołem było dla mnie tylko wyjątkiem potwierdzającym regułę. Gdy przeczytałam Wiele demonów powiedzenie, że się nawróciłam na Pilcha to ciągle za mało. Zakochałam się, stałam się wierną admiratorką narracji i stylu, oddałam się tej historii zupełnie. I to nic, że mogłabym podkreślać w tekście powtórzenia. Powiedzieć, że uwielbiam tę książkę - to nic nie powiedzieć. Powiedzieć, że wszystko nabrało nowych odcieni, niczym ciemnowiśniowa piżama sióstr Mrak, która była tak ciemna, że prawie czarna, to powiedzieć niemało, ale ciągle nie wszystko. Tu trzeba by było całej litanii pochwał i komplementów. A, że to nie zawsze mi się udaje nie popadając jednocześnie w przesadę, to będzie skromnie, o samych zachwytach.

  Wiele demonów to elegancja narracji. To świadectwo mistrzostwa pióra i nośności historii. Rzecz się dzieje w Wiśle, znaczy przepraszam, Sigle, ale przecież od razu można rozpoznać w niej rodzinne miasto autora, jak nie po Zameczku Prezydenta, to po sąsiadowaniu z Ustroniem. Nie ma to jednak znaczenia, czy Pilch tylko wykorzystuje rodzinną Wisłę i zmienia ją na Sigłę, czy udaje że pisze o Sigle, pisząc o Wiśle. Ważna jest sama historia. A jest ona niebanalna sama w sobie. Mamy lata pięćdziesiąte? Sześćdziesiąte? Na pewno głęboki komunizm, bezpiekę i brak sprawnej komunikacji międzymiastowej. Oto zaginęła bez śladu jedna z sióstr Mrak, Ola, córka pastora ewangelickiego. Bo w zasadzie cała Sigła jest wyznania ewangelicko- augsburskiego. Nie udaje się odnaleźć ani śladu Oli, ani zwłok, mimo poszukiwań, mimo podejrzeń, mimo poszlak. Nawet inwigilacja służb bezpieczeństwa na jaką poważył się pastor nie dała efektów. Chyba pierwszy raz było tak, że był żal o to, że zaginiona osoba nie była właśnie u nich. A potem lawina nieszczęść w zasadzie ruszyła już z pełnym rozmachem i mieszkańcy Sigły będą świadkami różnorodnych dziwności, chwilowych zaginięć, zawirowań czasoprzestrzennych i cudu zmniejszania trumny. I wszystko to w tak niewielkiej, spokojnej mieścinie, gdzie każdy zna każdego i o wszystkich mówi się po równo.

  Podoba mi się to. Podoba mi się pióro Pilcha, podoba mi się cała historia, podoba mi się niebanalność jej odtworzenia, po kawałku, z pokrętną chronologią, a jednak tworzącą logiczną całość, podoba mi się nawet to, że gdy przychodzi do tematów poważnych Pilch pokazuje je jako poważne, choć przez pryzmat ludzkiej śmieszności, ale z kolei bez zbędnego patosu, czy rozżalonych wersów, nawet gdy ten żal jest autentycznie ludzki. Podoba mi się wszystko w tej powieści, nawet gdy mnie coś w niej denerwuje to też mi się to podoba. Chwilowo wpadłam w zachwyt Pilchem i obawiam się, że to nieuleczalne. Powiedzieć, że nawróciłam się na Pilcha - to naprawdę, nic nie powiedzieć.


Wiele demonów, Jerzy Pilch, Wielka Litera, Warszawa 2013
* str. 272