"Powrót do Ferrinu" Katarzyny Michalak

  Jestem czytelnikiem uczciwym. Zdarza mi się jakaś przekora, złośliwość, ale w takich sytuacjach nie robię z siebie hipokrytki. Skoro po coś sięgnęłam, przeczytałam z własnej nieprzymuszonej woli z góry wiedząc, że będzie to czysta grafomania, to zjadliwa krytyka jest ostatnią myślą, na jaką wpadam po lekturze. Dlatego raczej tego nie robię, raczej unikam, przemilczam. Ponieważ jednak staram się być uczciwa, kiepsko reaguję na tej uczciwości wyraźny brak, a wręcz jej nadużywanie. A tego byłam świadkiem na znanym i lubianym przeze mnie portalu lubimyczytac.pl. Książka pani Katarzyny Michalak z dnia na dzień z oceny 2,18 podskoczyła na ocenę niemalże 6 (dodam, dla osób nieznających portalu, że w skali 10-punktowej). Z minuty na minutę pojawiały się coraz to nowe, dające maksymalną liczbę punktów konta użytkowników. Konta na tyle bezmyślnie tworzone, że wyraźnie było widać, że nie mogą należeć do pojedynczych osób - wszystkie zgodnie i jednomyślnie dawały dziesięć punktów dwóm pozycjom autorki - Czarnemu księciu i Powrotowi do Ferrinu. I niczemu więcej. Nie punktowały żadnych innych książek, a ich użytkownicy wyraźnie przestali używać konta, bo po paru dniach nie było już żadnej aktywności. 

przykładowe konto

  Oczywiście w pewnym momencie ekipa portalu zareagowała. Cześć ocen została usunięta, ale część wisi nadal. Nie mam też pewności, co do tego, czy osoba, która tak aktywnie windowała obydwu książkom oceny - nie wiem kto taki - nie zadziała ponownie. Dlatego uważam, że tym razem warto o książce napisać dosadnie - ale po uczciwej lekturze. Ryzykowałam nawet, że książka może okazać się dobra i ciekawa. W zasadzie to nawet się trochę łudziłam, że tak może się okazać, szczególnie, gdy zobaczyłam ile ma stron. Cóż, daremne żale, próżny trud*, jakby to powiedział poeta.

   Swego czasu, jak to napisałam w swojej opinii na portalu, wierzyłam, że Katarzyna Michalak rozwinie warsztat i zacznie pisać całkiem niezłą prozę. Niestety, autorka nie umie czytać konstruktywnej krytyki, wszelką zresztą traktując jak samo zło, bądź ataki na nią personalnie, podczas gdy dotyczyły one li i jedynie omawianych książek i fabuły i gdyby potraktowała je trochę inaczej, mogłyby wnieść powiew świeżości do jej twórczości. Zdecydowanie autorce brakuje dystansu i ze smutkiem czytam, z jaką agresją reaguje na wszelkie krytyczne uwagi. Choć tworzy wizerunek osoby miłej, słodkiej niemalże i pełnej dobrych chęci.

  Zastrzegam zatem, że mój wpis dotyczy tylko i wyłącznie treści książki Powrót do Ferrinu. Nie znam autorki i nie interesuje mnie atakowanie jej osoby w żaden sposób.

  Przechodząc zaś do tematu głównego chciałabym od razu się odciąć od części fantastycznej tej powieści. Nie znam się na literaturze fantastycznej zbyt dobrze, nie jestem w tej dziedzinie ekspertem i dlatego nie wiem, czy moje odczucia, że jest tu sporo zaczerpnięte z Sapkowskiego, Tolkiena, czy Herberta (oprócz tego, że autora Diuny, to warto wspomnieć, że autorka - już bez cienia wątpliwości- parafrazuje fragment wiersza Przesłanie Pana Cogito** Zbigniewa Herberta i nie dodaje nigdzie takiej adnotacji) i że książka o świecie fantastycznym bez mapy owego świata jest, co najmniej, zubożoną o coś ważnego książką, mogą być tylko wrażeniami poślednimi. Tu wolałabym, żeby wypowiedział się ktoś, kto faktycznie się na tym zna. Ja chciałabym się skupić na samej fabule, wydarzeniach i rysach postaci.

Źródło zdjęcia

 Główną bohaterką Powrotu do Ferrinu jest Anaela, w świecie ziemskim znana jako Karolina, lekarka, a dokładnie anestezjolog, która w pierwszym tomie opowieści trafiła pierwszy raz do Ferrinu. W tomie drugim trafia do niego ponownie, choć uważny czytelnik tomu pierwszego zastanawiałby się poważnie, jak to jest w ogóle możliwe, jednak przyjmijmy za jedyną słuszną tezę, że w światach fantastycznych wszystko jest możliwe i odłóżmy na bok logikę. Anaela to pozornie miła, łagodna i kochająca, na dodatek pełna ideałów osóbka. Dodam - pozornie. Podkreślę: pozornie. Bowiem lektura kolejnych stron wyłoni jak jednocześnie jest pełna pogardy dla innych ludzi, elfi (odmiana autorki), czy jednorożców, pokazująca im gdzie jest ich miejsce, bo to ona jest panią, nie doceniająca przyjaźni czy miłości, a jednocześnie wykorzystująca każdego kto ją kocha. W zasadzie bez większych skrupułów. Na dodatek cały czas konsekwentnie podtrzymuje ową pozorność dobroci i łagodności.

  Do Ferrinu udaje się Analela, ponownie wbrew ziemskiej logice, bo sama przyznaje, że powrót jest niemożliwy, po tym, gdy znika jej ukochany. Wydaje się zatem, że cel tej podróży jest oczywisty: odnaleźć ukochanego. Tym razem nie korzysta z pomocy ciotki, która wychowała niegdyś osieroconą Karolinę, ale umiejętnie (choć nie wiem jak) sama otwiera zielony portal i wraca do magicznej krainy. Okazuje się dość szybko, że trafiła do niej niejako w przeszłości do wydarzeń z tomu pierwszego. Albo inaczej - do jakiejś alternatywnej wersji owej przeszłości, bo jak się okaże, autorka będzie zarówno teraźniejszość, jak i przyszłość dowolnie traktować, w zależności od sytuacji, zmieniając ją jak każdy inny rekwizyt. Nazwie to węzłami, które potrafią przewidzieć tylko jednorożce, a i to też tylko do pierwszego węzła. Bowiem każdy ruch, każde wydarzenie, może spowodować powstanie aż trzech alternatywnych światów. W jednym na przykład zginie postać X, ale w innym ta sama postać X będzie nadal żyć. Koncept ogólnie niegłupi, szkoda, że mało konsekwentnie prowadzony. Plątanina wersji alternatywnych, przeskoki w jakich dokonują się pewne wydarzenia doprowadzają w końcu do absurdu, co ujawnia sama końcówka powieści.O ile dobrze zrozumiałam, choć mogłam się pogubić, Anaela cofa się o dwieście lat sprzed wydarzeń w Grze.., a Powrót.. choć nie obejmuje dwustu lat, kończy się tuż przed nimi. W głowie mam jeden wielki znak zapytania. Być może jednak zgubiłam się w ilości alternatyw.

  Ale wróćmy do Anaeli, która w pewnym momencie odkrywa (decyduje? trudno powiedzieć, bo znowu ma żadnego ciągu przyczynowo-skutkowego), że nie może jednak odzyskać ukochanego, nawet więcej, musi go trzymać na dystans i ocalić przed miłością (bo w tej wersji ukochany jeszcze nie wie, że kocha Anaelę - proste, prawda?), bo ta będzie zgubna i doprowadzi oboje do punktu wyjścia, a zatem po co Anaela zostaje w Ferrinie? Otóż po to, by chronić bądź ratować Ferrin. I tu czytelnik doznaje kolejnego poczucia, że logika poszła sobie w las, bo wydaje się, że to, przed czym, przed kim należy chronić Ferrin, to nie mniej i nie więcej, a sama Anaela. Skoro bowiem Anaela ma chronić Ferrin przed wydarzeniami, jakie wie, że się rozegrają, bo już przeżyła przyszłość, to warto by było im przeciwdziałać. Anaela jednak od początku podkreśla, że jest zabawką w rękach bogów i w zasadzie odtwarza, choć w nieco innej konfiguracji, wydarzenia z Gry. Chce zatem uchronić Ferrin przed wojną, ale przecież tak się nie da, bo jest tylko zabawką w rękach bogów, które zrobią, co chcą, zatem wojna jest nieuchronna. Jednocześnie wymyśla sobie plan, że skoro nie ma w tej alternatywie Ferrinu pewnych postaci, to ona je zastąpi i tak zamiast Bereniki, ona szkoli pierwsze Leczące, żeby pomogły podczas wojny, o której ona wie, że na pewno wybuchnie. To w końcu chce chronić Ferrin przed wojną, czy jednak na tę wojnę przygotować? Oto jest zagadka, której nie rozwiązałam do końca lektury. Logikę działań i myślenia Anaeli chyba dobrze oddają te dwa fragmenty (jest takich dużo więcej, ale szczerze mówiąc nie mam siły cytować wszystkich, bo to by oznaczało konieczność sięgania po tę książkę po raz kolejny):

1. Anaela uwalnia niewolników:

 - Zdejmijcie obroże - rozkazała. Niewolnicy sięgnęli do szyj. Skórzane i metalowe "ozdoby" zaczęły spadać na ziemię. - Jesteście wolni.

 Miała ochotę uśmiechnąć się do nich, ale Sirden ostrzegł, że nie docenią jej gestu i nadal musi się jawić jako Wielka Władczyni, okrutna i surowa. - Możecie odejść z elfami albo zostać w Amarkandzie.

 - Możemy odejść?! - usłyszała. - Dokąd, pani? Kto przyjmie na służbę wolnego człowieka?

 - Jestem pewna, że w Saskii z przyjemnością znów was zniewolą, a ja drugi raz uwalniać was nie będę - odpowiedziała z ironią.

 Nie zależało jej na krnąbrnych poddanych z Amarkandy, miała wystarczająco wielu własnych, wiernych i posłusznych. ***

2. Anaela "myśli":

(..) Nagle poczuła, że zaczyna jej brakować czasu. Tylko na co? Pomyśli o tym później.****

Podsumowując: Anaela idzie przez Ferrin jak taran. Uwalnia Amarkandę pokazując jaka jest łaskawa, by za chwilę pokazać, że nie ma żadnej łaski. Pozwala by ginęli za nią Dzicy Ludzie, wygnane niegdyś z innych krain plemię koczujące, które napotkała na pustyni (brzmi znajomo?), przyjacielowi mówi, że zrobi coś dla niej, bo ją kocha (on ją kocha, tak, bo on ją kocha), na koniec okazuje się, że tak naprawdę chciała dopełnić przepowiedni. I jest niesamowicie kochliwa. Ta dziewczyna ma pojemne serce! Kocha tego, ze którym wyruszyła, czyli Sellinarisa, kocha Amrego, wykrzykując mu to od razu przy pierwszym spotkaniu, choć wie, że ten jej w tej wersji Ferrinu nawet nie zna, wtula się w Reikana, brata swego ukochanego i rozmawia z nim jak z kochankiem, kocha wreszcie swojego jednorożca. W ogóle ma silne poczucie własności. Poddani są jej, ludzie są jej, przyjaciel jest jej, wszystko jest jej własnością. W sumie to ona jest tutaj panią i władczynią i co tam, że jest zabawką w rękach bogów, ona ma swój plan i na pewno go wykona. Wykorzystując miłość swoich przyjaciół, a jakże.

Tylko nie wiem do końca co to był za plan.

Odzyskać ukochanego? Nie, ukochany tym razem został w Ferrinie. Choć, chwileczkę, który ukochany?

Uratować Ferrin? Nie, bo zanim nie trafiła do niego Analela, to Ferrinowi nic nie groziło tak naprawdę

Dopełnić przepowiedni? Bez komentarza.

Chyba tak naprawdę, by znowu mieć harem pełen rozkochanych w niej mężczyzn i bawić się ich uczuciami.

W tej książce najważniejsza jest oprawa. To jak wyglądają poszczególne postaci (piękno, absolutne, czyste piękno), to jakie noszą suknie (podkreślające ich piękno i niesamowite ciała), to jak składają przysięgi (z emfazą i patosem i obowiązkowymi łzami w oczach), a nie czy ich dopełniają, to jak szumnie się wypowiadają, a nie to, co robią. Nie fabuła, nie charaktery, nie logika. Oprawa, wygląd. To ma znaczenie. I tak jak jest śliczna okładka tej książki, tak proporcjonalnie nijaka jest jej treść. Tak, jak śliczna jest Anaela, tak równie zepsuta i głupia. Tak jak mało logiczna jest fabuła, tak jednak jak ślicznie przecież opisana z tymi dłońmi utkanymi z mgły, czy z ręką zaplataną w czarną grzywę fryzyjczyka*****, że już o ariergardzie nie wspomnę.

* Adam Asnyk, Daremne żale, kwiecień 1877

** autorka wykorzystuje podkreśloną końcówkę wiersza, przytaczam ostanie wersy:

idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów

Bądź wierny Idź

źródło: http://www.salonpoezji.org/Spotkania/Spotkanie_02.htm

*** Powrót do Ferrinu, Katarzyna Michalak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014, str. 293-294

**** tamże, str. 212

***** tamże, str. 7