"Diuna" Franka Herberta

(..) Maud'Dib uczył się prędko, ponieważ najpierw przeszedł szkolenie, jak się uczyć. A najpierwszą ze wszystkich otrzymał lekcję podstawową, że może się nauczyć. Szokuje odkrycie, jak wielu ludzi nie wierzy, że mogą się nauczyć, a ile więcej uważa, że nauka jest trudna. *

Marcin kupił ją jeszcze w zeszłym roku, w ramach domowej akcji wspólnego czytania. Ponieważ ja raczej fantastyki nie czytam, Marcin zaś a i owszem, Herberta dotąd nie znałam, a Marcin czytał dość dawno, więc chciał sobie przypomnieć, toteż idea miała swoje uzasadnienie. Idea ideą, jednak lekturowy dobór u nas obydwojga rządzi się swoimi kaprysami, toteż chwilę trwało zanim wzięłam się do czytania. Herbert był remedium na przejedzenie się literaturą lekką, łatwą i przyjemną, która odegrała swoją rolę i zaczynała powoli męczyć.

Na Arrakis, jedyne źródło melanżu, zwaną Diuną, ród Atrydów przeniósł się po otrzymaniu przez Imperatora Szaddama IV lenna, odebranego wcześniej Harkonnenom. Paul miał wtedy piętnaście lat i choć nie urodził się na Arrakis, przeczuwał swoje życie na niej od dość dawna. Książę Leto, jego ojciec, przejął więc władzę i rozpoczął żmudny proces poznawania planety, jej mieszkańców, a co najważniejsze warunków życia, które utrudniał wszechobecny pustynny piasek i brak naturalnych źródeł wody. Nie wiedział jednak, że w jego gronie jest zdrajca, którego do zdrady zresztą pcha nienawiść do Harkonnenów, od których wierzył w to z nadzieją, odzyska to, co mu odebrano. Zdrada odniosła pełen sukces, na Arrakis ponownie zapanował chaos, ale zdrajca musiał przypłacić to życiem. Na co w sumie był poniekąd przygotowany. Marzenia marzeniami, ale człowiek jest częściej realistą niż o tym sądzi. I tak oto Paul i jego matka Jessica, zostają postawieni przed ogromną próbą - zostają sami na pustynnej Diunie, o której rdzennych mieszkańcach, Fremenach jest więcej plotek niż potwierdzonych faktów. Na pustyni pełnej nie tylko niebezpieczeństw związanych z burzami piaskowymi i odwodnieniem, ale również z potęgą stworzeń zwanych czerwiami. Na pustyni, na której władzę ponownie przejął Harkonnen. Jednak Paul nie jest zwykłym piętnastolatkiem, bowiem jego narodziny były efektem swoistej eugeniki, jaką prowadziły czarownice Bene Gesserit, a Jessica wszak była jedną z nich. Stworzony z jedynej w swoim rodzaju puli genetycznej, choć zrodzony wbrew woli Bene Gesserit, Paul ma zdolności przekraczające wyobrażenia na ten temat. Już pierwsza próba jakiej został poddany, gom dżabbar, udowodniła, że ma w sobie niezwykłą siłę znosząc tak potężny ból.

Fremeni, ludzie pustyni, ukrywający swoje istnienie w bezpiecznych siczach, opanowali życie na planecie do perfekcji. Jednak marzą o raju - prawdziwej zieleni, wodzie lejącej się z nieba, możliwości chodzenia bez filtraka i swobodnego oddychania. Ten raj obiecano im ale dopiero za kilka pokoleń. Wierzą jednak, że wspólna praca, wysiłek i ofiary jakie składają temu przyszłemu szczęściu są tego warte, nawet jeśli sami nie mają szansy by dożyć do spełnienia obietnicy. Są pełni wiary w różne przepowiednie, których częścią jak się okaże jest również Paul i jego matka. Spotkanie więc tej bezbronnej dwójki i grupy Fremenów doprowadzi do nietypowych zachowań, złamania kilku zasad, a wreszcie wiary, że to Paul jest legendarnym prorokiem. Chłopiec zresztą ma niezwykłą intuicję, dar uczenia się błyskawicznego i równie szybkiego wyciągania wniosków. A także możliwość przewidywania przyszłości, co jest bardzo cenne, gdy ma się ambicje by tę przyszłość zmieniać.

Najpierw zachwyciłam się zdolnością do uczenia, jaką posiadał Paul. Sama ciągle żądna wiedzy, pochłaniająca ją w tempie zastraszającym, aktualnie ucząca się wielu nowych rzeczy, byłam przez chwilę zauroczona tą postacią. Błyskawiczny refleks, zdolność do szybkiego analizowania faktów i wyciągania z nich wniosków, to było piękne. Gdy jednak zaczął w to wchodzić swoisty mistycyzm, wiara w przeznaczenie, którego Paul chciał uniknąć, a które w konsekwencji prowadził do spełnienia, sprawiło, że mój zachwyt nieco ostygł. Wszystko na Arrakis zostało wyśmienicie wyważone, pięknie opisane i skomponowane niemalże idealnie. Nie mam nawet argumentów na to, dlaczego książka mnie nie zachwyciła, na co miałam nadzieję. Podobała mi się, owszem, szczególnie sam pomysł Diuny, czerwie, dumni Fremeni, samo życie na planecie tak trudnej i męczącej swoim środowiskiem naturalnym, czarownice Bene Gesserit i dryfty na których poruszał się gruby baron. I do tego te piękne ilustracje Wojciecha Siudmaka! Wszystko to, wszystko zgrane wyśmienicie. Tylko zachwytu mi zabrakło.. Często musiałam siebie upominać, że początki książki to rok 1963. Co oznacza, że Herbert miał naprawdę niesamowitą wyobraźnię kreując tak złożony świat, jego religię i charaktery rdzennych mieszkańców na długo przed współczesnymi grami komputerowymi, rozwojem powieści fantastycznych i internetem. Sama budowa czerwia, jego opisy i sposób funkcjonowania zasługują na uznanie! Dlatego miesza się we mnie masa sprzecznych odczuć. Z jednej strony autentyczny podziw dla autora, bo napisał genialną historię. Z drugiej rozczarowanie, bo pomijając świat fantastyczny, po raz kolejny czytałam o walce o władzę, którego to tematu literatura podejmuje się od dawna, niezależnie od gatunku. A jednak gdzieś tam we mnie rodzi się coś w rodzaju oddania dla autora. I chęć sięgnięcia po kontynuację kronik Diuny. Trudno oprzeć się wrażeniu, że książka działa jak przyprawa zwana na Arrakis melanżem, od której człowiek nawet nie wie kiedy, powoli się uzależnia na zawsze. Najpierw, niczym przy mżawce, nie czuje się nic. A po chwili człowiek jest już cały mokry. A czytelniczka szuka kolejnych tomów, choć chwilę wcześniej zarzekała się, że nie czuje zachwytu,..


Diuna, Frank Herbert, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2012
*str. 92