poniedziałek, 4 listopada 2013

"Mrożek. Striptiz neurotyka" Małgorzata Niemczyńska

Wszyscy chcemy być lubiani i aprobowani, ale u osób neurotycznych zależność od uczuć lub aprobaty jest nieproporcjonalna w stosunku do rzeczywistej wagi, jaką inni przywiązują do tego w życiu. Chociaż wszyscy chcemy być lubiani przez osoby, które sami darzymy sympatią, to u neurotyków występuje niezróżnicowane pragnienie aprobaty lub uczucia, niezależnie od tego, czy lubią daną osobę i czy jej ocena ma dla nich jakiekolwiek znaczenie. *

Neurotyk często przyjmuje jako mechanizm obronny zachowanie "nie zależy mi". Chowanie się w siebie, ucieczkę mentalną. Często ma niską samoocenę i jest bardzo przewrażliwiony na swoim punkcie. Podłoże tego typu osobowości ma swoje źródła w kulturze, w wychowaniu, w podatnym na nerwice charakterze. Być może u Mrożka zawiniła wojna, rozłąka z matką, której szukali wraz z ojcem, milcząca wędrówka z tym ostatnim, która wpłynęła na styl myślenia? I tę odwieczną postawę milczącego, trudnego we współżyciu człowieka? Być może.

Małgorzata Niemczyńska zaczyna swoją opowieść o Mrożku i jego striptizie w dość niekonwencjonalny sposób, bowiem od udaru jaki przeżył dramaturg w 2002 roku, którego skutkiem była afazja, czyli dosłownie, utrata zdolności mówienia. Terapia jaką wtedy odbył zaowocowała napisaną z trudem autobiografią Baltazar, w której jednak autor myli parę istotnych faktów, miesza daty. Ważność tej pozycji zasadza się wszak na tym, że jest owocem niezwykłego wysiłku, dowodem skuteczności terapii, swoistym sukcesem, jaki wtedy odniósł Mrożek. Jednakże cóż, właśnie wtedy Mrożek tak naprawdę przestaje już pisać. Zaczyna zatem swoisty striptiz mentalny - odsłanianie kolejnych kart ze swojego życiorysu poprzez publikacje listów, oraz decydując się na wydanie dzienników. Po raz pierwszy tak naprawdę Mrożek odsłania się niemalże całkowicie.


W książce Niemczyńskiej poznajemy biografię autora słynnego Tanga poprzez miejsca i ludzi, z jakimi był związany. Miejsca to Kraina dzieciństwa, czyli rodzinny Borzęcin, w którym Mrożek przyszedł na świat i gdzie odkrył bogactwo książek, gdy na początku okupacji został siłą rzeczy zamknięty w czterech ścianach domu. To Kraków, czyli Dom Literatów, gdzie Mrożek żył dość biednie, skąpo, ale niewątpliwie wesoło biorąc pod uwagę świetne towarzystwo w jakim przyszło mu wtedy koegzystować i słynne anegdoty o pilnowaniu toalety, czy nałogu Gałczyńskiego. To Chiavari, czyli pierwsze emigracyjne przypadki na Riwierze Włoskiej i najbardziej płodny twórczo okres, bo w końcu to właśnie wtedy powstało Tango i inne najbardziej rozpoznawalne utwory. To wreszcie Paryż, Meksyk i nareszcie Nowa Polska, gdy po latach Mrożek wróci do kraju wraz z drugą żoną i odkryje w sobie po raz kolejny obcość wobec miejsca, które obcym teoretycznie być nie powinno. Ludźmi są przyjaciele i rodzina, wszyscy, którzy mieli bodaj drobny wpływ na jego życie, jak poeta i mentor Adam Włodek, czy podziwiany i nienawidzony jednocześnie, bo ciągle lepszy Witold Gombrowicz, ale także ci, którzy stali mu się bliscy i ważni, jak pierwsza żona Mara, druga żona Susana, czy najbliższy mu kolega (bo przyjaciel, to chyba zbyt duże słowo) Stanisław Lem, z którym w korespondencji dawał upust swojemu pesymizmowi i złośliwości wobec innych kolegów literatów.

Z tych obrazów, fragmentów, listów wyłania się naprawdę trudna postać. Mrożek to człowiek milczący. Nie odzywa się, nie komentuje, nie ma zbyt wiele do powiedzenia. Czasem skomentuje coś gestem. Jest trudnym mężem. Wymaga by to nim się zajmowano, jemu poświęcano czas, w zamian dając raczej niewiele. Opisując śmierć Mary skupia się na otoczeniu, detalach jej wyglądu, dopiero potem znajduje w sobie emocje związane z żalem. Jest zamknięty w sobie, skupiony na sobie. Właściwie jest wrażenie, że jemu wystarczy on sam. Mrożek Sławomir dla Sławomira Mrożka to postać kluczowa. Nie da się polubić Mrożka tak jak można polubić książkę o Mrożku, czy książki Mrożka. Ot, niezwykła zagadka, którą z przyjemnością chciałoby się rozwiązywać nieco dłużej, niż opowieść zawarta w tej publikacji.

Mrożek. Striptiz neurotyka to naprawdę ciekawa pozycja, choć nie pozbawiona wad. Chwilami wydaje się, że została przygotowana w pośpiechu, miejscami zapisana zbyt drobiazgowo jeśli chodzi o pewne postaci z kręgu znajomych Mrożka, z kolei zostawiając niewiele miejsca dla samego Mrożka. A przecież dla neurotyka to niezwykłe uchybienie. Powinno być więcej Mrożka w Mrożku. Striptizie neurotyka. Ważne jest jednak to, że to lektura również w przystępny sposób przybliżająca sylwetkę pisarza, było nie było, trudnego i mrukliwego w obyciu człowieka. Pokazuje co i jak wpływało na jego osobowość, jak pierwsze doświadczenia mogły wpłynąć na taki styl postrzegania świata, jak emigracja zmieniała w nim poczucie wyobcowania, poczucia przepaści, którą nabył podczas wojny, którego to uczucia nie pozbył się do końca. Przy tym autorka ma lekkość pióra, która sprawia, że nawet przy paru zastrzeżeniach warto polecać tę lekturę. Szczególnie, że całości dopełnia ciekawy wywiad z bohaterem powieści, w którym można się jeszcze dopatrzyć śladów przebytej afazji, ale również niezłomności, by z nią wygrać.


Mrożek. Striptiz neurotyka, Małgorzata I. Niemczyńska, Agora SA, Warszawa 2013

* str. 35, z: Neurotyczna osobowość naszych czasów, Karen Horney, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2011

18 komentarzy:

  1. Z dużym zainteresowaniem przeczytałam twój post. Nie znam Mrożka ani jako pisarza ani jako człowieka. Toteż zaciekawiło mnie to co Ty napisałaś. Nie wiem czy będę czytać książkę. Jeżeli będą mieć w bibliotece.
    A propos miejsca urodzenia Mrozka. Mieszkam w tym samym powiecie i kiedyś, gdy pracowałam przez jakiś czas dojeżdżałam do Borzęcina. Czas spędzony w autobusie, a było to w początku lat 80-tych poświęciłam na ponowne przeczytanie "Krystyny córki Lawransa."

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Natanno, dziękuję, bardzo mi miło.
      Nie mogę powiedzieć, żebym była jakąś specjalną znawczynią Mrożka. Pamiętam, że zaczytywałam się w "Weselu w Atomicach" (ewidentny wpływ Lema), czy w "Słoniu", bo szalenie podobał mi się język Mrożka. To samo było z "Tangiem", ale to nie są lektury typowo lekkie, łatwe i przyjemne, stąd rozumiem, że można wcale ich nie znać.
      O, proszę, mały ten świat :) Sama również doceniam czas spędzany na dojazdach, dzięki temu mam okazję do czytania bez żadnych wyrzutów sumienia :) "Krystynę.." kiedyś zaczęłam czytać, ale po kolejnym porodzie musiałam odłożyć na bok. Nie mogłam jakoś spokojnie tego czytać..

      Usuń
  2. Kolejny przykład twórcy, który choć słynął z zabawnych, groteskowych utworów, sam bynajmniej nie był wiecznie roześmianą duszą towarzystwa. Z fragmentów dziennika, które miałam okazję przeczytać, też wyłania się wewnętrznie zagmatwana, melancholijna postać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zgadza się, kolejna trudna osobowość. Swoją drogą, można by przeprowadzić swego rodzaju badanie, na ile wpływ ma właśnie taka a nie inna osobowość na wartościowość dzieła. Ciekawe, czy by się nie okazało, że raczej normalny w obyciu artysta stwarza jedynie słabe dzieła, które nie zapisują się w historii literatury jako arcydzieła.. Hm..Ot, kolejna ciekawostka. Zdaje się, że nawet łączono geniusz ze swego rodzaju szaleństwem, jako związek niemalże konieczny.. Ale musiałabym o tym więcej poczytać :)

      Usuń
  3. Widzę, że wymiana zdań z Anią zwabiła Muzę :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A tak, podziałało jak natchnienie. Nie masz to jak wymiana zdań z innym molem książkowym :)

      Usuń
  4. Zastanowiło mnie, że siostra prawie nie istniała w jego życiu. Że mógł być skonfliktowany z ojcem - rozumiem, ale dlaczego siostra została prawie wyparta? Ciekawe, czy znajdzie się wnikliwy biograf, który rzuci światło na to zagadnienie.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Przyznaję bez bicia, że mi również postać jego siostry umknęła! ;( Może Niemczyńska zdecyduje się jednak trochę poprawić swoje dzieło, a przy okazji dopełnić luki? Kto wie? Myślę, że z tego mogłaby powstać całkiem niezła monografia, gdyby nad tym dłużej popracować. Ale jestem przekonana, że na rynku wydawniczym pojawi się jeszcze kilka biografii Mrożka, więc kto wie, może doczekamy się wyjaśnienia..

      Usuń
    2. Mam nadzieję, że biografia kiedyś powstanie, choć pewnie nieprędko, bo jednak wymaga wielkiego nakładu pracy. Ciekawi mnie, jaki inne publikacje nt. Mrożka pojawią się na rynku, w Przekroju czytałam artykuł chłopaka, który na krótko przed śmiercią pisarza stał się czymś w rodzaju sekretarza. Namówił Mrożka na zdjęcia - b. ciekawe.

      Usuń
    3. Nakładu pracy, badań, tak, tak, to wymaga czasu. Wydaje mi się, że nie można ot tak machnąć biografii.. A już szczególnie tak bogatej! Z tym namówieniem Mrożka na zdjęcia było też coś u Niemczyńskiej - seria ciekawych portretów, milczącego, idącego ot tak przed siebie Mrożka. Też jestem ciekawa relacji tego chłopaka. Trzeba by zdobyć ten artykuł :)

      Usuń
    4. Zajawka tu: http://www.przekroj.pl/artykul/1041436.html

      Numer mam w domu, jeśli masz ochotę na skan, daj proszę znać.

      Usuń
    5. Aniu, dziękuję! Skan nawet chętnie, ale nie chciałabym Cię kłopotać..

      Usuń
    6. Dziękuję! Właśnie sobie podczytuję :D może nikt nie zauważy, że przerwałam czynności biurowe na rzecz artykułu :)

      Usuń
  5. Za mało Mrożka w Mrożku... znowu wychodzą Twoje psychologiczne umiejętności:) Pozdrawiam serdecznie:)

    OdpowiedzUsuń
  6. Bardzo mi się podobała, począwszy od złożenia, poprzez treść.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. I wiesz co? Ja przez nią zakochałam się w Mrożku, mimo początkowych oporów. Ciekawie się toczą losy czytelnika ;-)

      Usuń

Dziękuję za każdy komentarz, cenię sobie każdą uwagę odnośnie wpisu i jego zawartości.

Uprzejmie proszę o nieskładanie mi życzeń świątecznych, ponieważ ich nie obchodzę.

Obsługiwane przez usługę Blogger.

Autorzy

A.S.Byatt Adam Bahdaj Adriana Szymańska Agata Tuszyńska Agatha Christie Agnieszka Jucewicz Agnieszka Topornicka Agnieszka Wolny-Hamkało Alan Bradley Albert Camus Aldona Bognar Alice Hoffman Alice Munro Alice Walker Alona Kimchi Andrew Mayne; tajemnica Andrzej Dybczak Andrzej Markowski Andrzej Stasiuk Ann Patchett Anna Fryczkowska Anna Janko Anna Kamińska Anna Klejznerowicz Anne Applebaum Anne B. Ragde Anton Czechow Antoni Libera Asa Larsson Augusten Burroughs Ayad Akhtar Barbara Kosmowska Bob Woodward Boel Westin Borys Pasternak Bruno Schulz Carl Bernstein Carol Rifka Brunt Carolyn Jess- Cooke Charlotte Rogan Christopher Wilson Colette Dariusz Kortko David Nicholls Diane Chamberlain Dmitrij Bogosławski Dorota Masłowska Edgar Laurence Doctorow Eduardo Mendoza Egon Erwin Kisch Eleanor Catton Elif Shafak Elżbieta Cherezińska Emma Larkin Eshkol Nevo Ewa Formella Ewa Lach Francis Scott Fitzgerald Frank Herbert Franz Kafka Gabriel Garcia Marquez Gaja Grzegorzewska Greg Marinovich Grzegorz Sroczyński Guillaume Musso Gunnar Brandell Haruki Murakami Henry James Hermann Hesse Hiromi Kawakami Honore de Balzac Ignacy Karpowicz Igor Ostachowicz Ilona Maria Hilliges Ireneusz Iredyński Iris Murdoch Irvin Yalom Isaac Bashevis Singer Ivy Compton - Burnett Jacek Dehnel Jakub Ćwiek Jan Balabán Jan Miodek Jan Parandowski Jerome K. Jerome Jerzy Bralczyk Jerzy Krzysztoń Jerzy Pilch Jerzy Sosnowski Jerzy Stypułkowski Jerzy Szczygieł Joanna Bator Joanna Fabicka Joanna Jagiełło Joanna Łańcucka Joanna Marat Joanna Olczak - Ronikier Joanna Olech Joanna Sałyga Joanna Siedlecka Joanne K. Rowling Joao Silva Jodi Picoult John Flanagan John Green John Irving John R.R. Tolkien Jonathan Carroll Jonathan Safran Foer Joseph Conrad Joyce Carol Oates Judyta Watoła Juliusz Słowacki Jun'ichirō Tanizaki Karl Ove Knausgård Katarzyna Boni Katarzyna Grochola Katarzyna Michalak Katarzyna Pisarzewska Kawabata Yasunari Kazuo Ishiguro Kelle Hampton Ken Kesey Kornel Makuszyński Krystian Głuszko Kurt Vonnnegut Larry McMurtry Lars Saabye Christensen Lauren DeStefano Lauren Oliver Lew Tołstoj Lisa See Liza Klaussmann Maciej Wasielewski Maciej Wojtyszko Magda Szabo Magdalena Tulli Maggie O'Farrel Majgull Axelsson Małgorzata Gutowska - Adamczyk Małgorzata Musierowicz Małgorzata Niemczyńska Małgorzata Warda Marcin Michalski Marcin Szczygielski Marcin Wroński Marek Harny Marek Hłasko Maria Ulatowska Marika Cobbold Mariusz Szczygieł Mariusz Ziomecki Mark Haddon Marta Kisiel Mathias Malzieu Mats Strandberg Matthew Quick Melchior Wańkowicz Michaił Bułhakow Milan Kundera Mira Michałowska (Maria Zientarowa) Natalia Rolleczek Nicholas Evans Olga Tokarczuk Olgierd Świerzewski Oriana Fallaci Patti Smith Paulina Wilk Paullina Simons Pavol Rankov Pierre Lemaitre Piotr Adamczyk Rafał Kosik Richard Lourie Rosamund Lupton Roy Jacobsen Ryszard Kapuściński Sabina Czupryńska Sara Bergmark Elfgren Sarah Lotz Serhij Żadan Siergiej Łukjanienko Sławomir Mrożek Stanisław Dygat Stanisław Ignacy Witkiewicz Stanisław Lem Sue Monk Kidd Suzanne Collins Sylvia Plath Szczepan Twardoch Tadeusz Konwicki Terry Pratchett Tomasz Lem Tore Renberg Tove Jansson Trygve Gulbranssen Umberto Eco Vanessa Diffenbaugh Virginia C. Andrews Vladimir Nabokov Wiech William Shakespeare William Styron Wioletta Grzegorzewska Wit Szostak Witold Gombrowicz Wladimir Sorokin Wojciech Tochman Zofia Chądzyńska Zofia Lorentz Zofia Posmysz

Popularne posty

O mnie

Moje zdjęcie
Nie lubię kawy na wynos: zawsze się oparzę i obleję. Maniakalnie oglądam "Ranczo" i jeszcze "Brzydulę".Uwielbiam zimę. I wiosnę. I jesień. I deszcz. Lubię ludzi. Kocham zwierzęta. Czytam, więc wmawiam sobie, że myślę.