sobota, 9 lutego 2013

Uczciwa oszustka według Tove Jansson

Moje przyjazne i taktowne nastawienie jest zwyczajnie neurotyczne, stwierdziła [Tove] w 1966 roku. "Nawet w sumieniu nie zachowuję szczerości, najczęściej tylko reaguję histerycznie, dlatego że nie mogę spełnić wygórowanych wymagań (..)". Jak zwykle patrzy na siebie nieubłaganie krytycznie. Opisuje siebie jako szczerą oszustkę, o której później stworzy książkę.*

 Miejscem akcji Uczciwej oszustki jest wymyślona przez Tove Jansson osada, w której głównym zajęciem jest wyrób łodzi, a gdy tego nie można robić, po prostu plotkowanie. Można w niej znaleźć jeden sklep, który pełni funkcję również poczty, jest miejscem spotkań i wymiany najświeższych informacji. Jak w każdej małej osadzie każdy zna tu każdego, toteż dla większość postać Katri nie jest niczym nowym. A jednocześnie pozostaje ciągle kimś obcym. Mało rozmowna, zainteresowana jedynie dwiema istotami - psem i swoim bratem, Katri wzbudza nieufność, a co za tym idzie, sporą ciekawość i spekulacje na temat jej zdolności. Bo Katri to niesamowicie inteligentna dziewczyna, świetnie operująca liczbami, twarda, nieustępliwa i mówiąca na ogół rzeczy zaskakujące. Większość ludzi w pewnych sytuacjach odpowiada dyplomatycznie, Katri odpowiada wprost i szczerze. Uczciwie do bólu.

Anna Aemelin mieszka samotnie od śmierci rodziców. Tworzy książki dla dzieci, w zasadzie rysując do nich ilustracje, tekstami na ogół zajmują się wydawnictwa. Książeczki te przynoszą jej dochód oraz wiernych, dziecięcych fanów, na których listy stara się odpisywać na bieżąco. W zasadzie w takim życiu, jakie sobie ułożyła nie potrzebowała ani Katri, ani jej brata Matsa. Jednak Katri miała plan i Anna zajmowała w nim szczególne miejsce. Relacja między dwiema kobietami nie będzie zażyła. Odbędą wiele dziwnych rozmów, a zakończenie nie przyniesie tak naprawdę jednoznacznej odpowiedzi, ile w całej tej sytuacji dla siebie znaczyły. Mimo, ze wiele spraw odbywa się tu burzliwie, jest to mocno stonowana historia. Jakby otulająca ją w krajobrazie zima tłumiła większe emocje.

Nie ma tutaj konkretnego początku i zakończenia. Sporo wydarzeń odczuwałam przez pryzmat zimowego zawieszenia. Jednocześnie zachowanie Katri jest opisane w taki sposób, że czytelnik odczuwa je mocno ambiwalentnie - z jednej strony jest podziw, dla jej starannego przygotowania do tego co planuje, dla jej charakteru i oddania dla brata, z drugiej niesmak do wybranych środków do osiągnięcia celu. Wreszcie Anna - dość biernie przyjmująca następujące po sobie zdarzenia, przyjmująca słowa Katri bardzo ufnie, dopóki nie zaczną oddziaływać na jej odbiór rzeczywistości. Bierny opór Anny nie wzbudza większych emocji, może odrobinę irytacji. Po czym spokojne, chłodne zamknięcie całej historii scenką przygotowującej się do malowania Anny podtrzymuje ów stan zawieszenia.

Krótkie zdania, rzeczowe dialogi, chłodny styl. Nawet jeśli pojawiają się jakieś emocje są stonowane przez nieczułą narrację. Dziwna to opowieść, krótka, jakby wyrwana z pewnego kontekstu, choć czyta się ją bardzo szybko, to jednak w pewien sposób trudna w percepcji. W niejakim stopniu autobiograficzna, ale tylko na poziomie charakteru bohaterów, nie wydarzeń. Pojawia się tutaj Tove w rozdwojeniu na dwie żeńskie postacie. Rozpoznaję ją zarówno w Katri, jak w i Annie. I naprawdę trudno mi ocenić, jakbym postrzegała tę książkę bez zaplecza biograficznego Tove. Z tego też powodu też ciężko mi wydać jednoznaczną ocenę. Na pewno zaspokoiła moją ciekawość odnośnie powieściowo dorosłego wcielenia dotąd znanej mi pisarki o Muminkach.


*Tove Jansson: Mama Muminków, Biografia. Boel Westin, str. 335

Uczciwa oszustka, Tove Jansson, Wydawnictwo "Nasza Księgarnia", Warszawa 2013

10 komentarzy:

  1. No proszę, ile punktów zbieżnych w naszych dzisiejszych lekturach, choć tak różnych ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Przyznam uczciwie - próbowałam przeczytać Twoją recenzję książki Lindgren, tylko mam problem z oczami i kiepsko mi idzie czytanie na czarnym tle ;/ ale w końcu obie to znane autorki książek dla dzieci, więc na pewno są punkty styczne ;)

      Usuń
    2. No ładny gips... jakoś mi nigdy nie przyszło do głowy, że mogą być problemy z czytaniem na czarnym tle... z tego jeden wniosek pozytywny - ja mam dobry wzrok :)

      Usuń
    3. O tak, na pewno masz dobry ;)
      Mi się po prostu litery zlewają ;/

      Usuń
  2. A be tego zaplecza biograficznego? Jak wtedy to się odbierze?

    OdpowiedzUsuń
  3. A mnie się wydaje, że to właśnie postać Panny Aemelin jest bardziej zaskakująca i mniej jednoznaczna w ogólnym rozrachunku

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Myślę, ze obie są na swój sposób takie, ale to jednak Katri swoim zachowaniem wzbudza więcej dwuznaczności. Chociażby z powodu motywacji, która ogólnie rzecz biorąc jest czymś dobrym, oraz środkom jakie stosuje, czyli oszustwa, pozornie mające świadczyć o jej dbaniu o dobro panny Aemelin. A co takiego niejednoznacznego robi panna Aemelin? Pewnie można tak na swój sposób wytłumaczyć samo przyjęcie Katri i Matsa, ale jak dla mnie to było bierne poddawanie się wydarzeniom. Jakby w pewnych momentach brakowało jej charakteru. Szczerze mówiąc czekałam na jakiś jej bunt. Cokolwiek..

      Usuń
  4. Ależ ona się buntuje. Przeciw słodkiemu światu puszystych króliczków. Dzięki Katri zyskuje odwagi do buntu. Który zresztą kojarzy mi się bardzo z buntem Tove przeciwko usidleniu w Dolinie Muminków.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No tak, jak napisałam - biernie jednak. Dopiero jej decyzja o wyjściu do sklepu jest nareszcie jakimś działaniem, jakimś aktem buntu. Ale podejrzewam, że gdyby Katri nie wyznała tego co wyznała Aemelin nadal by się na wiele zgadzała.
      A na króliczki mam wrażenie buntowała się niezależnie od pojawienia się Katri. Tak naprawdę przecież interesował ją mech. I tak, jest tu sporo buntu Tove. Ale też jest samotnictwo Tove w Katri, taka nieujarzmiona dzikość, chęć odgrodzenia się od świata. Katri jest tą samotną wyspą, o której Tove marzyła..

      Usuń

Dziękuję za każdy komentarz, cenię sobie każdą uwagę odnośnie wpisu i jego zawartości.

Uprzejmie proszę o nieskładanie mi życzeń świątecznych, ponieważ ich nie obchodzę.

Obsługiwane przez usługę Blogger.

Autorzy

A.S.Byatt Adam Bahdaj Adriana Szymańska Agata Tuszyńska Agatha Christie Agnieszka Jucewicz Agnieszka Topornicka Agnieszka Wolny-Hamkało Alan Bradley Albert Camus Aldona Bognar Alice Hoffman Alice Munro Alice Walker Alona Kimchi Andrew Mayne; tajemnica Andrzej Dybczak Andrzej Markowski Andrzej Stasiuk Ann Patchett Anna Fryczkowska Anna Janko Anna Kamińska Anna Klejznerowicz Anne Applebaum Anne B. Ragde Anton Czechow Antoni Libera Asa Larsson Augusten Burroughs Ayad Akhtar Barbara Kosmowska Bob Woodward Boel Westin Borys Pasternak Bruno Schulz Carl Bernstein Carol Rifka Brunt Carolyn Jess- Cooke Charlotte Rogan Christopher Wilson Colette Dariusz Kortko David Nicholls Diane Chamberlain Dmitrij Bogosławski Dorota Masłowska Edgar Laurence Doctorow Eduardo Mendoza Egon Erwin Kisch Eleanor Catton Elif Shafak Elżbieta Cherezińska Emma Larkin Eshkol Nevo Ewa Formella Ewa Lach Francis Scott Fitzgerald Frank Herbert Franz Kafka Gabriel Garcia Marquez Gaja Grzegorzewska Greg Marinovich Grzegorz Sroczyński Guillaume Musso Gunnar Brandell Haruki Murakami Henry James Hermann Hesse Hiromi Kawakami Honore de Balzac Ignacy Karpowicz Igor Ostachowicz Ilona Maria Hilliges Ireneusz Iredyński Iris Murdoch Irvin Yalom Isaac Bashevis Singer Ivy Compton - Burnett Jacek Dehnel Jakub Ćwiek Jan Balabán Jan Miodek Jan Parandowski Jerome K. Jerome Jerzy Bralczyk Jerzy Krzysztoń Jerzy Pilch Jerzy Sosnowski Jerzy Stypułkowski Jerzy Szczygieł Joanna Bator Joanna Fabicka Joanna Jagiełło Joanna Łańcucka Joanna Marat Joanna Olczak - Ronikier Joanna Olech Joanna Sałyga Joanna Siedlecka Joanne K. Rowling Joao Silva Jodi Picoult John Flanagan John Green John Irving John R.R. Tolkien Jonathan Carroll Jonathan Safran Foer Joseph Conrad Joyce Carol Oates Judyta Watoła Juliusz Słowacki Jun'ichirō Tanizaki Karl Ove Knausgård Katarzyna Boni Katarzyna Grochola Katarzyna Michalak Katarzyna Pisarzewska Kawabata Yasunari Kazuo Ishiguro Kelle Hampton Ken Kesey Kornel Makuszyński Krystian Głuszko Kurt Vonnnegut Larry McMurtry Lars Saabye Christensen Lauren DeStefano Lauren Oliver Lew Tołstoj Lisa See Liza Klaussmann Maciej Wasielewski Maciej Wojtyszko Magda Szabo Magdalena Tulli Maggie O'Farrel Majgull Axelsson Małgorzata Gutowska - Adamczyk Małgorzata Musierowicz Małgorzata Niemczyńska Małgorzata Warda Marcin Michalski Marcin Szczygielski Marcin Wroński Marek Harny Marek Hłasko Maria Ulatowska Marika Cobbold Mariusz Szczygieł Mariusz Ziomecki Mark Haddon Marta Kisiel Mathias Malzieu Mats Strandberg Matthew Quick Melchior Wańkowicz Michaił Bułhakow Milan Kundera Mira Michałowska (Maria Zientarowa) Natalia Rolleczek Nicholas Evans Olga Tokarczuk Olgierd Świerzewski Oriana Fallaci Patti Smith Paulina Wilk Paullina Simons Pavol Rankov Pierre Lemaitre Piotr Adamczyk Rafał Kosik Richard Lourie Rosamund Lupton Roy Jacobsen Ryszard Kapuściński Sabina Czupryńska Sara Bergmark Elfgren Sarah Lotz Serhij Żadan Siergiej Łukjanienko Sławomir Mrożek Stanisław Dygat Stanisław Ignacy Witkiewicz Stanisław Lem Sue Monk Kidd Suzanne Collins Sylvia Plath Szczepan Twardoch Tadeusz Konwicki Terry Pratchett Tomasz Lem Tore Renberg Tove Jansson Trygve Gulbranssen Umberto Eco Vanessa Diffenbaugh Virginia C. Andrews Vladimir Nabokov Wiech William Shakespeare William Styron Wioletta Grzegorzewska Wit Szostak Witold Gombrowicz Wladimir Sorokin Wojciech Tochman Zofia Chądzyńska Zofia Lorentz Zofia Posmysz

Popularne posty

O mnie

Moje zdjęcie
Nie lubię kawy na wynos: zawsze się oparzę i obleję. Maniakalnie oglądam "Ranczo" i jeszcze "Brzydulę".Uwielbiam zimę. I wiosnę. I jesień. I deszcz. Lubię ludzi. Kocham zwierzęta. Czytam, więc wmawiam sobie, że myślę.