"Nowe- stare" opowiadania Alice Munro. "Księżyce Jowisza"

  O Alice Munro zrobiło się głośno już jakiś czas temu. Takiej ilości pochwał jaką się obdarza jej prozę, na dodatek tak zgodnym chórem wśród osób o różnorodnych zainteresowaniach czytelniczych, dawno nie obserwowałam. A, że opowiadań to ja nie lubię, to i zainteresowanie z mojej strony było umiarkowane. Chłodne dość rzekłabym. Skusiłam się z ciekawości i z przypadku - ponieważ się trafiło, że Wydawnictwo Literackie planuje wydać 21 maja tomik opowiadań z 1982 roku, a więc ledwie dwa lata ode mnie młodszych, a że książkę mogłam dostać w ramach współpracy za darmo, to przyznaję, skorzystałam. Po lekturze rozumiem już zachwyty nad piórem Munro, ale też podtrzymuję moją niechęć do samego gatunku. Tomik Księżyce Jowisza jest największym dowodem na to, jakim "złem" czytelniczym są opowiadania.

  Zawarte w Księżycach Jowisza opowiadania oscylują głównie wokół tematyki przemijalności, miłości i zdrady. Jedno z drugim wydaje się w świecie fabularnym Munro nierozerwalnie ze sobą związane. Podejście bohaterów do miłości jest ukazane jako lekkie i niezobowiązujące z jednej strony, by jednocześnie boleśnie cierpieć i szaleć z emocji ze strony drugiej. Na zewnątrz ukazywana jest tendencja do pobłażania głupstwom, jakie ludzie sobie nawzajem mówią, by w środku kipieć od emocji z powodu wypowiedzianych słów. Są w związku z tym trochę mi bliscy i trochę mi obcy, coś jak dawny znajomy sprzed lat, z którym niegdyś spędziło się wiele wspaniałych chwil, a którego po latach naprawdę ciężko rozpoznać w tym innym, obcym już człowieku. To, co jest wspaniałe w pisarstwie Munro to melodia narracji, to łatwość we wprowadzeniu w specyficzny klimat małych miasteczek, farm, dawnych i minionych już zwyczajów domowych, to lekkość pióra i naturalność w przeskakiwaniu w czasie. Płynność w zmianie miejsca, czasu i w doświadczeniu bohaterów. Są oni najpierw młodzi, popełniają swoje życiowe błędy, by po chwili zostać przedstawionymi już w wieku dojrzałym, z pełnym bagażem doświadczeń i podsumowań, jak owe błędy wpłynęły na ich losy. Lub odwrotnie, są ludźmi w wieku już starszym, ale ciągle pełni energii, by zajmować się i sobą i innymi. Nieodmiennie wywołują zainteresowanie, szczególnie pewne historie dygresyjne chwilami potraktowane po macoszemu, bądź jakieś zdarzenia poboczne, nieistotne dla całości fabuły, po czym czytelnik pragnie dowiedzieć się o nich więcej i nagle następuje to, czego nie znoszę w opowiadaniach: fabuła się kończy, przechodzimy do następnej historii.

  Kobiety w tych opowiadaniach mają zaskakującą mieszankę cech charakterów. Przede wszystkim dużo starają się udawać, grać, a jednocześnie nie są w stanie do końca ukryć tego, co się z nimi dzieje. Zgadzają się na romanse, na drugorzędne role w związkach, na brak szacunku, na dialogi pozbawione sensu, błąkając się jedynie po powierzchni tematu, bez mówienia wprost o tym, co się myśli i czuje. Są pozornie chłodne i zgadzające się na bycie kimś nieważnym dla ważnego dla nich mężczyzny. Lekko podchodzą do tematu związku, by po jego rozpadzie tracić czas na obsesyjne rozmyślania o byłym mężczyźnie. A jednocześnie mają w sobie przekonanie, że doskonale się przyjrzały zarówno całemu związkowi, jak i swojemu zachowaniu, nieświadome tego, że za dużo skupiały się na pozorach, a za mało na istocie rzeczy - rozmawianiu, poznawaniu się, dzieleniu myślami. W efekcie wszystkie są nieszczęśliwe, nawet gdy ostatecznie uda się im wyjść za mąż, założyć rodziny i prowadzić teoretycznie satysfakcjonujące je życie.

  Nie wiem, jakie są najnowsze opowiadania Munro, ale większość tych zawartych w zbiorze Księżyce Jowisza wywołuje wrażenie urywania w trakcie ich pisania, co jest zniechęcające do opowiadań, potwierdzające, że to gatunek zdecydowanie nie dla mnie. Problem jednak w tym, że widzę w prozie Munro niesamowite, choć niewątpliwie nieoszlifowane, diamenty literackie. Jej proza, gdy się rozpędza, nabiera rumieńców, mogłaby konkurować z Iris Murdoch, czy Joyce Carol Oates. Bywa podobnie cyniczna, chłodna, ironiczna i na wskroś przenikająca ludzkie emocje. I równie fenomenalnie napisana. Dlatego mimo wszystko sądzę, że pewnie będę jeszcze czytać utwory autorstwa Alice Munro, chociażby z samej ciekawości, jakie są one aktualnie, czy różnią się od tych sprzed trzydziestu lat, czy autorka podtrzymuje swój styl i rodzaj zakończenia. Polecam na pewno każdemu, kto jest podobnie jak ja zaintrygowany, o co chodzi z tym fenomenem Alice Munro, ale zdecydowanie odradzam przeciwnikom opowiadań. Przy lekturze tego tomu tylko się utwierdzicie w przekonaniu, że to najmniej interesujący gatunek literacki. A mimo wszystko sądzę, że byłoby szkoda.

Księżyce Jowisza, Alice Munro, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014