środa, 21 maja 2014

"Wszystko zależy od przyimka". Zapis niezwykłej rozmowy o języku

  Od językoznawstwa trzymałam się zawsze z daleka. Wszystko, co nie było związane z literaturą, po prostu mnie nużyło. Nawet studia nie pomogły i zajęcia obowiązkowe, najpierw z gramatyki opisowej, później historycznej, traktowałam jako zło konieczne. I ten podział był wśród nas, studentów filologii polskiej, bardzo wyraźny. Część interesowała się tylko językoznawstwem, część tylko literaturoznawstwem. Im jednak dłużej piszę, im więcej błędów u siebie odnajduję, tym częściej o tym myślę i więcej się interesuję. I częściej również zastanawiam, skąd niektóre z nich w ogóle się wzięły. Bardzo fajnie to wyjaśniają nasi najbardziej znani specjaliści od języka polskiego, prowadząc całkiem swobodną, a jakże owocną rozmowę, której próbował nadać kierunek Jerzy Sosnowski. Trzeba przyznać, że przy takich trzech rozmówcach jest to nie lada sztuka, ale udała się ona doskonale, a sama lektura to przyjemność nawet dla kogoś, kto od słów przecinek, przyimek i inne przydawki, uciekał gdzie pieprz rośnie. Już nie uciekam, a lekturę książki Wszystko zależy od przyimka zalecam każdemu, jak dobry zestaw witamin w świeżo wyciśniętym soku z ulubionych owoców, nawet jeśli w ogóle nie interesuje się poprawną polszczyzną.

od lewej stoją: Jerzy Bralczyk, Andrzej Markowski, Jan Miodek; przed nimi siedzi Jerzy Sosnowski, źródło
 Jan Miodek, Jerzy Bralczyk i Andrzej Markowski zebrali się we trójkę by porozmawiać o współczesnym języku polskim, o jego kondycji w dobie internetu, komunikacji smsowej, o najczęściej popełnianych błędach językowych, wplatając w to różnorodne anegdoty z własnych doświadczeń, czy to akademickich, czy też związanych z prowadzonymi przez nich programami popularyzującymi poprawność językową. Jerzy Sosnowski, którego pełen biogram (pisarz, publicysta, felietonista, dziennikarz telewizyjny i radiowy...) mógłby zając połowę niniejszego wpisu, toteż powiem tylko, że człowiek naprawdę interesujący, co udowadnia prowadzony przezeń blog (tutaj link), jako moderator tej rozmowy próbował nadążyć za gonitwą słów, galopadą myśli, cytowaniem całych fragmentów i tak oto została ona spisana i przekazana do rąk czytelników. Co znajdziemy w środku? Rozważania na temat nadużywania zdrobnień, wulgaryzmów, które zaczęły pełnić rolę interpunkcyjną w wypowiedzi, popularności błędów i przyczyny ich powielania, prób odkrycia genezy niektórych z nich, a także o tym, jak to, co raziło niegdyś i było traktowane jako niepoprawne, dziś stało się w pełni aprobowane i zupełnie właściwe. Wszystko to jednak nie przypomina nudnego podręcznika, nie niesie ze sobą konieczności uczenia się na pamięć, a w formie naprawdę interesującej rozmowy wprowadza w zagadnienia językoznawcze w niezwykle przystępny i przyjemny sposób. Ot, trzech panów zasiadło do konwersacji na różne tematy, w której wspominają swoją młodość, swoich studentów, ciekawostki z życia wykładowcy, doradcy, czy obserwatora codzienności, a przy okazji omawiają sprawy językowe. Jest w tym wszystkim ogromne poczucie humoru każdego z nich, dzięki czemu niezauważalnie, poprzez lekturę samej tylko rozmowy, mimochodem, możemy się naprawdę wiele nauczyć i wyeliminować niewłaściwe nawyki. Po ostatniej zaś stronie owej fascynującej dyskusji pozostaje niedosyt i ochota na więcej.

Na zachętę fragment o tym, co oznacza, tak ostatnio wywołujące silne emocje, słowo gender:

Markowski:  Jak pisał zapomniany dziś nieco satyryk Marian Załuski: "płeć jak telewizor, telewizor jak płeć, można nie korzystać, ale trzeba mieć"
Bralczyk: Właśnie. W "Babcia i wnuczek, czyli noc cudów" było: "Jak się pan nazywa? Płeć. Jak pan może, z tak pornograficznym językiem!"
Sosnowski: "Płeć"  oznaczało też cerę.
Markowski: Była też płeć piękna.
Bralczyk: Ale też: "gdzieniegdzie grubszą płeć odsłania" - to z "Pana Tadeusza". Chodziło o grubszą skórę, cerę, coś takiego. A więc zupełnie co innego płeć znaczyła. Dziś odróżniamy płeć żeńską i męską. A seks? To już nie jest coś, co posiadamy, tylko to, co uprawiamy. Płci nie uprawiamy, a seks - zdarza się, od czasu do czasu. Gender zaś jest rodzajem, bo oprócz płci mamy jeszcze rodzaj. I to jest jeszcze coś innego.

Markowski: Etymologicznie gender to jest rodzaj, pochodzi od genus. A genus to od gingire, generare "rodzić". "Rodzaj" jest zresztą od "rodzić".*

Dodam tylko, że dalej jest równie ciekawie!



Wszystko zależy od przyimka, Jerzy Bralczyk, Jan Miodek, Andrzej Markowski, Jerzy Sosnowski, Agora SA, Warszawa 2014
* str. 171

22 komentarze:

  1. Okazuje się, że "lekcje" języka polskiego i to nawet te, które nie są poświęcone literaturze też mogą być ciekawe :-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Momentami nawet zabawne :-) choć oczywiście nie tylko i nie zawsze, bo czasami również refleksyjne, ale przede wszystkim właśnie ciekawe. Ile ja mam teraz do nadrobienia takich lekcji! :-)

      Usuń
    2. A ile ja! chociaż kiedy oglądam te audycje, to pocieszam się, że nie jest ze mną tak źle. Swoją drogą skoro potrafią przełamać stereotyp nudnej gramatyki to może mogliby zaproponować inne spojrzenie na lektury i udowodnić, że niekoniecznie są nudne.

      Usuń
    3. Marlow, proszę Cię, nie kokietuj ;P Piszesz świetnie! Więc jest nawet lepiej niż nieźle.
      Stereotyp nudnej lekcji gramatyki przełamują świetnie, a i do literatury niechcący zachęcają. Nie ciągnęło mnie dotąd do Witkowskiego, a po ich dyskusji poleciałam do biblioteki ;-) Do nudnych lektur będzie trudniej. Na stwierdzenia młodzieży, że "Lalki" nie da się czytać, bo napisana językiem archaicznym, odpowiedź padła, że przesadzają ;-) ale już zachęty większej nie było. Myślę, że dla nich jest oczywiste, że zachwyca ;)

      Usuń
    4. Skoro tak mówisz to na pewno masz rację :-) "Lalki" nie da się czytać?! to co w takim razie się da?! (czuję, że Prusa muszę wyciągnąć z półki).

      Usuń
    5. Pamiętaj, że mowa o współczesnej młodzieży! Gdy słucham mimochodem (nie da się nie usłyszeć, gdy krzyczą człowiekowi do ucha..) rozmów w pociągu zastanawiam się, jakim językiem oni się posługują. Trzeba chwilę się wsłuchiwać, żeby wyłapać, że głównie skrótami. A Prus zdania złożone pisał. Metafor używał. Odwołań! Proszę Cię, to już wyższa szkoła jazdy :-) dlatego jakoś mnie nie dziwi, że dla nich "tego się nie da czytać". Choć przyznaję, smuci.

      Usuń
    6. Chyba niestety masz rację, kiedy w tym roku zorientowałem się jak wygląda matura z polskiego nie wiedziałem, czy śmiać się czy płakać. Ale trudno mieć o to pretensje do młodzieży, przecież to nie oni prowadzą lekcje polskiego i nie układają modelu zdawania egzaminów.

      Usuń
    7. Od jakiegoś czasu boję się zaglądać do matury z języka polskiego.. Gdzieś kiedyś przeczytałam opinię, że to ziszczony sen idioty i trudno się nie zgodzić.
      A do młodzieży pretensji nie mam, bo w końcu faktycznie muszą zdawać takie, a nie inne egzaminy. Cieszy mnie, że wśród moli książkowych jest właśnie sporo nastolatek, co potwierdza, że to nie musi być regułą - ten skrótowy język i niechęć do literatury :)

      Usuń
    8. Mnie to przypomina rysunek dla dzieci z ponumerowanymi częściami, który trzeba pokolorować odpowiednimi kredkami. Dramat.

      Usuń
    9. Czyli słusznie nie zaglądam...

      Usuń
  2. O rany, jak ja bym chciałe tę książkę...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Mam już na nią całą kolejkę chętnych! Wpisać Cię na listę? :-)

      Usuń
  3. Fascynująca książka. Przeczytałam ją - UWAGA! gdy byłam na obozie z gimnazjalistami. Na szczęście wszyscy wrócili cało. A sama książka - świetna, z dystansem, bardzo pomocna.

    serdeczności :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ha, gratuluję takiej umiejętności podzielności uwagi :-) W sumie ja też czytałam podczas wyjazdu służbowego, więc miałam nieco zbliżoną sytuację, choć klienci w wieku już trochę starszym niż gimnazjalny ;-) I mogę tylko przytakiwać, że to świetna książka!

      Wzajemnie, serdeczności :)

      Usuń
  4. Warto by ją mieć, nie tylko przeczytać.
    Cytat z Załuskiego przypomniał mi go i to jak potrafił bawić swymi rymowaniami, szczególnie gdy sam je prezentował.
    Do dzisiaj mam w uszach jego głos.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zgadzam się, że warto ją mieć! Jest zapisem tego rodzaju rozmów, które chciałoby się słuchać i słuchać w nieskończoności.
      Podziwiam taką pamięć do głosu. Mi się rzadko udaje odtworzyć coś w głowie..

      Usuń
  5. Już od dawna jestem na nią napalona. Muszę jakoś zdobyć Cytat świetny, jak cała ksiażka jest na takim poziomie - mus mieć

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Cała książka jest na takim poziomie :-) Czyta się ją rewelacyjnie. Popieram, że mus mieć, bo po prostu warto do niej wracać :-)

      Usuń
    2. A przez Twoją recenzję, Autorzy mi się śnili i nawet we śnie jej szukałam :P

      Usuń
    3. No i się uśmiecham jak głupi do sera :D super! Cieszę się, że tak Ci zapadła w pamięć ;)

      Usuń
  6. Czytałam całkiem niedawno tę książkę. Byłam także na spotkaniu autorskim profesorskiego trio. Tam dopiero było zabawnie ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Właśnie widziałam u Ciebie wpis o spotkaniu, ale stwierdziłam, że nie czytam, bo już i tak serce mnie bolało, że nie mogłam być..

      Usuń

Dziękuję za każdy komentarz, cenię sobie każdą uwagę odnośnie wpisu i jego zawartości.

Uprzejmie proszę o nieskładanie mi życzeń świątecznych, ponieważ ich nie obchodzę.

Obsługiwane przez usługę Blogger.

Autorzy

A.S.Byatt Adam Bahdaj Adriana Szymańska Agata Tuszyńska Agatha Christie Agnieszka Jucewicz Agnieszka Topornicka Agnieszka Wolny-Hamkało Alan Bradley Albert Camus Aldona Bognar Alice Hoffman Alice Munro Alice Walker Alona Kimchi Andrew Mayne; tajemnica Andrzej Dybczak Andrzej Markowski Andrzej Stasiuk Ann Patchett Anna Fryczkowska Anna Janko Anna Kamińska Anna Klejznerowicz Anne Applebaum Anne B. Ragde Anton Czechow Antoni Libera Asa Larsson Augusten Burroughs Ayad Akhtar Barbara Kosmowska Bob Woodward Boel Westin Borys Pasternak Bruno Schulz Carl Bernstein Carol Rifka Brunt Carolyn Jess- Cooke Charlotte Rogan Christopher Wilson Colette Dariusz Kortko David Nicholls Diane Chamberlain Dmitrij Bogosławski Dorota Masłowska Edgar Laurence Doctorow Eduardo Mendoza Egon Erwin Kisch Eleanor Catton Elif Shafak Elżbieta Cherezińska Emma Larkin Eshkol Nevo Ewa Formella Ewa Lach Francis Scott Fitzgerald Frank Herbert Franz Kafka Gabriel Garcia Marquez Gaja Grzegorzewska Greg Marinovich Grzegorz Sroczyński Guillaume Musso Gunnar Brandell Haruki Murakami Henry James Hermann Hesse Hiromi Kawakami Honore de Balzac Ignacy Karpowicz Igor Ostachowicz Ilona Maria Hilliges Ireneusz Iredyński Iris Murdoch Irvin Yalom Isaac Bashevis Singer Ivy Compton - Burnett Jacek Dehnel Jakub Ćwiek Jan Balabán Jan Miodek Jan Parandowski Jerome K. Jerome Jerzy Bralczyk Jerzy Krzysztoń Jerzy Pilch Jerzy Sosnowski Jerzy Stypułkowski Jerzy Szczygieł Joanna Bator Joanna Fabicka Joanna Jagiełło Joanna Łańcucka Joanna Marat Joanna Olczak - Ronikier Joanna Olech Joanna Sałyga Joanna Siedlecka Joanne K. Rowling Joao Silva Jodi Picoult John Flanagan John Green John Irving John R.R. Tolkien Jonathan Carroll Jonathan Safran Foer Joseph Conrad Joyce Carol Oates Judyta Watoła Juliusz Słowacki Jun'ichirō Tanizaki Karl Ove Knausgård Katarzyna Boni Katarzyna Grochola Katarzyna Michalak Katarzyna Pisarzewska Kawabata Yasunari Kazuo Ishiguro Kelle Hampton Ken Kesey Kornel Makuszyński Krystian Głuszko Kurt Vonnnegut Larry McMurtry Lars Saabye Christensen Lauren DeStefano Lauren Oliver Lew Tołstoj Lisa See Liza Klaussmann Maciej Wasielewski Maciej Wojtyszko Magda Szabo Magdalena Tulli Maggie O'Farrel Majgull Axelsson Małgorzata Gutowska - Adamczyk Małgorzata Musierowicz Małgorzata Niemczyńska Małgorzata Warda Marcin Michalski Marcin Szczygielski Marcin Wroński Marek Harny Marek Hłasko Maria Ulatowska Marika Cobbold Mariusz Szczygieł Mariusz Ziomecki Mark Haddon Marta Kisiel Mathias Malzieu Mats Strandberg Matthew Quick Melchior Wańkowicz Michaił Bułhakow Milan Kundera Mira Michałowska (Maria Zientarowa) Natalia Rolleczek Nicholas Evans Olga Tokarczuk Olgierd Świerzewski Oriana Fallaci Patti Smith Paulina Wilk Paullina Simons Pavol Rankov Pierre Lemaitre Piotr Adamczyk Rafał Kosik Richard Lourie Rosamund Lupton Roy Jacobsen Ryszard Kapuściński Sabina Czupryńska Sara Bergmark Elfgren Sarah Lotz Serhij Żadan Siergiej Łukjanienko Sławomir Mrożek Stanisław Dygat Stanisław Ignacy Witkiewicz Stanisław Lem Sue Monk Kidd Suzanne Collins Sylvia Plath Szczepan Twardoch Tadeusz Konwicki Terry Pratchett Tomasz Lem Tore Renberg Tove Jansson Trygve Gulbranssen Umberto Eco Vanessa Diffenbaugh Virginia C. Andrews Vladimir Nabokov Wiech William Shakespeare William Styron Wioletta Grzegorzewska Wit Szostak Witold Gombrowicz Wladimir Sorokin Wojciech Tochman Zofia Chądzyńska Zofia Lorentz Zofia Posmysz

Popularne posty

O mnie

Moje zdjęcie
Nie lubię kawy na wynos: zawsze się oparzę i obleję. Maniakalnie oglądam "Ranczo" i jeszcze "Brzydulę".Uwielbiam zimę. I wiosnę. I jesień. I deszcz. Lubię ludzi. Kocham zwierzęta. Czytam, więc wmawiam sobie, że myślę.