"Walka kotów" Eduardo Mendoza

Nic łatwiejszego w świecie, niż widzieć to, co chce się zobaczyć. W przeciwnym wypadku mężczyźni nie żeniliby się z kobietami, a ludzkość wymarłaby tysiące lat temu.*

 Madryt, marzec, rok 1936. Hiszpania u progu wojny domowej, pełna wewnętrznego napięcia, nielegalnych wieców politycznych, zamieszek i rozdarcia. Do takiej Hiszpanii przybywa flegmatyczny, oraz mimo całego swojego wykształcenia, wiedzy i erudycji, mało rozgarnięty Anglik, historyk sztuki, Anthony Whitelands. O tym, jak mało jest on inteligentny (albo inaczej: słabo przewidujący) dowodzi chociażby zadanie jakiego się podjął z rąk człowieka, którego dotąd nie znał,  a o którym słyszał tylko niepochlebne opinie. Zadanie polega na ocenie prawdziwości obrazu, należącego do pewnej nobliwej, madryckiej rodziny. Podjęcie się tak niepewnej misji oraz wyprawy do Hiszpanii w celu nie do końca pewnej transakcji, z wiedzą, co w kraju już się zaczyna dziać może już sugerować wady charakteru Anglika. Który mimo całej swojej flegmatyczności wmiesza się w samo epicentrum spraw, które ani jego nie dotyczą, ani nie są związane do końca z jego zainteresowaniami, a które mogą go przyprawić o utratę życia. Do pewnego momentu zastanawiałam się nad umiejscowieniem tej powieści gatunkowo - komedia omyłek? tragifarsa? powieść szpiegowska? I niestety nie znam odpowiedzi na to pytanie. Długo jednak w mojej głowie pojawiało się słowo - kpina. Ponieważ jest w tym jakaś kpina z czytelnika, żeby w tak doskonale zbudowane tło  historyczno - społeczne, wprowadzoną w sposób obrazowy wiedzę o dwóch ważnych hiszpańskich malarzach jak Velasquez, czy Tycjan, dodać do fabuły jako głównego bohatera kompletnego idiotę, co trochę kojarzy mi się ze starymi francuskimi filmami, gdzie przypadkowa, pechowa osoba była brana za szpiega, w związku z tym śledzona i inwigilowana, podczas gdy była najzwyklejszą postacią, ciepłymi kluchami, które nawet w szale pasji nie byłyby zdolne do radykalnych czynów. Anthony broni się jedynie swoją pasją - jego niekłamana fascynacja malarstwem sprawia, że ostatecznie przechodzi ochota by go udusić gołymi rękami.

Śmierć Akteona, Tycjan, Źródło zdjęcia

A zatem Anthony, historyk sztuki, udaje się do Madrytu, by ocenić nieznany sobie obraz. W pociągu jeszcze pisze list do swojej kochanki, Catherine, by zakończyć z nią tym listem kilkuletni romans. I już w tym pociągu zawiera ciekawą znajomość z przedstawicielem madryckiej policji. Takich znajomości Anthony zawrze jeszcze bardzo, bardzo wiele, stając się obiektem zainteresowania wszystkich wewnętrznych frakcji walczących, służb policyjnych,  szpiegujących i innych osób zainteresowanych losem Hiszpanii. Punktem wyjścia do dramatycznej części fabuły jest obraz Tycjana Śmierć Akteona, podziwiany przez Anthony'ego w trakcie oczekiwania na gospodarza domu, w którym miał dokonać oceny. Temat pochodził z wielu źródeł, z których wybijały się "Metamorfozy" Owidiusza. Wybrawszy się z przyjaciółmi na polowanie, Akteon gubi drogę i błądząc po lesie, zaskakuje Dianę, nagą, szykującą się do kąpieli w jeziorze. Rozgniewana bogini przemienia Akteona w jelenia, którego rozszarpują jego własne psy.** Obraz ten przedstawia moment przemiany Akteona oraz pierwsze ataki psów z jego sfory. Jest on interpretowany na różne sposobny, oprócz oczywistej sceny mitologicznej, choć wybrany moment dość osobliwy, stanie się swego rodzaju metaforą do sytuacji w Hiszpanii i z wolna szykującej się wojny bratobójczej. Wielu sądzi, że jesteśmy właśnie w takiej sytuacji. Błąd nie do naprawienia został popełniony, strzała opuściła cięciwę łuku; pozostaje tylko czekać, aż nasze własne psy rozerwą nas na kawałki.*** Obecność Anthony'ego więc cały czas sprawia wrażenie jakiejś pomyłki, w tej szczególnej dla kraju sytuacji. Jaką rolę odegra? Dobre pytanie. Oprócz tego, że popełni wiele dyplomatycznych gaf, rozdziewiczy obie córki gospodarza, który go przyjął i będzie musiał wiele razy uciekać by ratować życie, jego rola jest tu niejasna. Dokładnie jak tego biednego, przypadkowego, francuskiego szpiega, tyle, że Anthony'emu absolutnie brakuje jego typowej dobroduszności. Dlatego trudno lubić Anthony'ego i mu dopingować. Jest zadufany w sobie, zaślepiony, a że nie nadaje się na szpiega czy dyplomatę udowadnia niemalże na każdej stronie. Gdyby nie fabuła, która się broni ciekawą akcją, świetną narracją i dialogami, oraz niezwykłym tłem społeczno - politycznym, oceniłabym tę pozycję niżej. Ze względu jednak na wymienione walory oceniam ją całkiem pozytywnie.


Walka kotów, Eduardo Mendoza, Wydawnictwo Znak, Kraków 2012
* str. 264
** str. 33
*** str. 334

--------------------

Za udostępnienie książki do lektury dziękuję Kotu. Pik :)

Edit: Na życzenie właściciela powieści puszczam książkę w obieg [cytując z komentarza: Tylko niech każdy, do kogo dotrze, podpisze się na niej gdzieś z tyły lub przodu choćby nickiem ;) Żeby można było prześledzić drogę ;)]. Jeśli ktoś jest zainteresowany lekturą proszę o informację w komentarzu. Zasada będzie taka, że do pierwszej osoby wyślę książkę ja, do drugiej osoba, która ją dostała w pierwszej kolejności, do trzeciej druga itd. A ostatnia osoba zwróci właścicielowi :)